Gần 11 năm trước, trong một học kỳ du học tại Roma, một số bạn cùng lớp và tôi đã chọn thực hiện một chuyến đi trong ngày đến Orvieto, Ý. Chúng tôi đã ghé thăm nhà thờ chính tòa Orvieto, cầu nguyện trước phép lạ Thánh Thể nổi tiếng, và thưởng thức một bữa trưa tuyệt vời trước khi chia nhau đi khám phá thành phố. Dù có rất nhiều nơi để tham quan, một người bạn và tôi chỉ có một mục tiêu trong đầu: tìm đến nhà thờ San Domenico, nơi lưu giữ cây thánh giá (có tượng Chúa Giêsu) đã từng nói chuyện với Thánh Thomas Aquinas.
Khi pranzo – giờ nghỉ trưa ở châu Âu, thời điểm các nhà thờ đóng cửa – đến gần, chúng tôi thong thả tận hưởng khung cảnh trên đường đi. Chúng tôi dạo bước qua thị trấn cổ kính thời trung cổ, say mê những con phố nhỏ lát đá cuội, ngỡ ngàng trước những con ngựa gỗ kích thước thật được đặt dọc lối đi, bật cười trước một bức tượng gỗ Pinocchio đang nghỉ ngơi trên băng ghế sắt, và trầm trồ trước khung cảnh tuyệt đẹp của vùng quê xung quanh.
Khi giờ pranzo cuối cùng cũng kết thúc, chúng tôi không còn thư thả nhưng nhanh chóng len lỏi qua vài con phố tiếp theo, cuối cùng cũng tìm thấy điểm đến mong muốn: Nhà thờ San Domenico.
Chúng tôi nhận ra rằng nhà thờ này khá đơn sơ. Khi bước vào, chúng tôi cẩn thận quan sát những bức tường bằng đá tufa và lớp vôi trắng, được trang trí bằng một vài bức bích họa và tranh vẽ. Đi ngang qua khoảng chục hàng ghế gỗ, chúng tôi tiến đến gần bàn thờ, quỳ gối tôn kính. Ngồi xuống hàng ghế đầu tiên, chúng tôi ngước nhìn cây thánh giá treo phía trên nhà tạm.
“Đây có phải là cây thánh giá đó không“? chúng tôi hỏi nhau.
Vì không thấy cây thánh giá nào khác, chúng tôi – dù có chút hoài nghi – kết luận rằng đây hẳn là cây thánh giá mà chúng tôi đã tìm kiếm bấy lâu. Chúng tôi quỳ xuống, dâng lời cầu nguyện. Một lúc sau, sau khi chiêm ngắm kỹ hơn, chúng tôi nhận ra cây thánh giá trước mặt có vẻ quá hiện đại để có thể thuộc về thế kỷ XIII.
Nhiệm vụ của chúng tôi lại tiếp tục. Chúng tôi đứng dậy, rà soát kỹ các bức tường trong nhà thờ. Nhưng vẫn không thấy cây thánh giá nào khác. Khi đến gần lối vào, chúng tôi tình cờ phát hiện một điều kỳ lạ: một bàn thờ phụ nằm khuất bên phải. Một tấm vải trắng khổng lồ buông xuống từ đỉnh vòm bàn thờ, che khuất một vật gì đó. Đứng ngay trước bàn thờ phụ, chúng tôi tự hỏi: Điều gì đang ẩn sau tấm màn che đó?
Đảo mắt quanh nhà thờ và không thấy một ai khác, tôi bước sang bên phải tấm màn và nhận ra góc dưới của nó nằm trong tầm tay. Run rẩy, tôi nhẹ nhàng vén một góc màn lên để xem liệu có kho báu nào ẩn giấu đằng sau hay không. Ngước nhìn lên, tôi bắt gặp hình ảnh Chúa Kitô chịu khổ nạn, dang rộng trên cây thánh giá.
Ngay khoảnh khắc đó, bạn tôi và tôi nhận ra rằng mình đang đứng dưới chân và cầu nguyện trước chính cây thánh giá mà xưa kia Thánh Thomas Aquinas từng quỳ gối. Nhiều thế kỷ trước, cây thánh giá này đã phán với vị thánh vĩ đại: “Thomas, con đã viết rất hay về Ta”. Và nhiều thế kỷ sau, cây thánh giá vẫn đang nói với chúng ta, và với tất cả những ai chiêm ngưỡng nó.
Đứng dưới chân cây thánh giá
Các bức tranh về Thánh Thomas thường khắc họa ngài đứng dưới chân cây thánh giá, tay cầm sách và bút lông. Dù là một học giả lỗi lạc, chắc chắn đã nghiên cứu và tham khảo nhiều sách vở, nhưng Thomas lại xem cây thánh giá như ngôi trường khôn ngoan đích thực của mình. Ngài từng nói rằng mình học được nhiều điều từ cây thánh giá hơn bất kỳ cuốn sách nào.
Đối với Thánh Thomas Aquinas, cuộc khổ nạn của Chúa Kitô không chỉ cần thiết để cứu chuộc nhân loại sa ngã mà còn là khuôn mẫu cho chúng ta noi theo. Trong bài giảng về Kinh Tin Kính, vị thánh suy ngẫm về lý do thứ hai này. Ngài giải thích rằng thập giá thể hiện mọi nhân đức: Chúa Kitô chịu đóng đinh chính là bài học trọn vẹn về cách chúng ta sống, sắp xếp đời mình và trưởng thành trong nhân đức. Bí quyết của Thomas nằm ở chỗ khao khát những gì Chúa Kitô khao khát và khước từ những gì Người đã khước từ trên thập giá.
Thập giá thể hiện mọi nhân đức
Trong các tác phẩm của mình, nhà thần học dòng Đa Minh đã liệt kê một loạt các nhân đức, cho thấy Chúa Kitô hiện thân cho sự hoàn hảo của từng nhân đức, nhờ đó Người trở thành mẫu gương thánh thiện cho chúng ta ra sao.
Chúa Kitô, bị treo trên thập giá, tỏa sáng đức ái khi hiến dâng mạng sống để cứu độ nhân loại. Đây là hình thức cao nhất của tình yêu, như Thánh Gioan đã viết: “Không có tình yêu nào lớn hơn tình yêu của người hy sinh mạng sống mình vì bạn hữu” (Ga 15,13). Đáp lại tình yêu vĩ đại ấy, Thánh Thomas suy tư rằng chân lý này phải thúc đẩy chúng ta dâng lên Chúa Kitô mọi đau khổ, gian truân và thử thách của chính mình.
Khi bàn về sự kiên nhẫn, Thánh Thomas giải thích rằng một người thể hiện sự kiên nhẫn anh hùng bằng cách chịu đựng “mãnh liệt” trong kiên trì hoặc chấp nhận những đau khổ có thể tránh được. Thánh nhân cho rằng Chúa Kitô, Người Tôi tớ đau khổ, hội tụ cả hai hình thức kiên nhẫn này. Chỉ với một suy nghĩ hoặc một lời nói, Đấng Mêsia hoàn toàn có thể ngăn chặn cuộc khổ nạn và cái chết của mình. Thế nhưng, Người đã tự nguyện đón nhận và chịu đựng tất cả trong thinh lặng vì tình yêu dành cho nhân loại.
Chúa Kitô chịu đóng đinh mang đến phương dược chữa trị tính kiêu ngạo -đó là đức khiêm nhường. Dù là Con Thiên Chúa, Chúa Kitô đã tự hạ mình, phục tùng quyền bính trần thế của Philatô, chấp nhận phán quyết của vị tổng trấn và tự nguyện chịu một án tử bất công – cái chết trên thập giá. Trong khi đó, những ai tìm kiếm một mẫu gương về vâng phục chỉ cần suy ngẫm về cách Chúa Kitô hoàn toàn vâng phục Chúa Cha – cho đến nỗi bằng lòng chịu chết, và chết trên thập giá.
Vị Tiến sĩ Thiên thần kết thúc suy tư của mình bằng cách khuyến khích những ai muốn có một tấm gương “khinh chê những sự đời này” hãy “noi theo Đấng là Vua các vua, Chúa các chúa, nơi Người chất chứa mọi kho tàng khôn ngoan; nhưng trên Thập giá, Người đã bị lột trần, bị chế nhạo, bị phỉ nhổ, bị đánh đập, bị đội mão gai, bị cho uống giấm và mật đắng, và cuối cùng bị giết chết”. Chúng ta không nên bám víu vào tiền bạc hay y phục, vì “chúng đã chia nhau áo xống của Ta”; không nên khao khát vinh quang, vì “Chúa Kitô đã bị đánh đòn và lăng nhục”; không nên ham muốn quyền lực, vì “chúng đã đội mão gai lên đầu Người”; cũng không nên quá chú trọng đến của ăn uống, vì “trong cơn khát, chúng đã cho Ta uống giấm”.
Học hỏi từ ngôi trường thập giá
Giữ ánh nhìn hướng về Chúa Kitô chịu đóng đinh sẽ hoàn toàn biến đổi cuộc sống của chúng ta, như Thánh Thomas đã dạy, bởi vì điều đó làm mềm trái tim chúng ta trong hành trình tìm kiếm nhân đức và thôi thúc ta hoán cải. Trên thập giá, Chúa Kitô dạy rằng Người nâng đỡ chúng ta trong những gian nan và truyền cảm hứng để chúng ta bước theo Người bằng cách noi gương Người.
Vì thế, hình ảnh Chúa Kitô chịu khổ nạn chứa đựng mọi bài học mà chúng ta cần. Nó sâu sắc hơn những gì chúng ta có thể hiểu thấu. Đó là một trường học của nhân đức, của tình yêu kiên trung và trung tín. Dù trong hoàn cảnh nào, dù đối diện với thử thách nào, dù ta đang cần một tấm gương nào nhất – dù đó là sự kiên nhẫn khi xếp hàng ở siêu thị, sự dứt bỏ khi đánh mất một món đồ, lòng bác ái và cảm thông trong một tình huống khó chịu, hay sự vâng phục thánh ý Thiên Chúa – ta chỉ cần hướng mắt lên thập giá và nhớ đến gương Chúa Kitô. Khi làm vậy, Người sẽ âm thầm dạy ta con đường nhân đức.
Hơn 8 thế kỷ trước, cây thánh giá đã nói với Thánh Thomas Aquinas. Và ngày nay, cây thánh giá vẫn tiếp tục nói với mỗi người chúng ta nếu chúng ta biết dành thời gian để chiêm ngắm Chúa Kitô chịu đóng đinh và ghi nhớ gương mẫu của Người trên thập giá.
Nt. Anna Ngọc Diệp, OP
Dòng Đa Minh Thánh Tâm
Chuyển ngữ từ: oursundayvisitor.com (14/3/2025)