Đồng hành và dạy giáo lý cho các gia đình có người thân đã qua đời là một công việc của hy vọng.Điều buồn nhất về cái chết là sự chia ly. Chúng ta có thể dễ dàng chấp nhận sự thật rằng cái chết phải đến, nhưng khi nó cướp đi khỏi cuộc đời chúng ta một người cha, người mẹ, người anh chị em, một thành viên gia đình hoặc một người bạn thân thiết, nỗi thương tiếc có thể vô cùng đau đớn. Điều này đặc biệt đúng khi thói quen hàng ngày của chúng ta thay đổi, khi chúng ta không còn nhìn thấy khuôn mặt, nghe thấy giọng nói, hay cảm nhận được sự đụng chạm vào của một người mà cuộc đời họ gắn bó mật thiết với cuộc đời chúng ta.
Là linh mục, chúng ta gặp gỡ mỗi ngày những gia đình mang nỗi đau thương thực sự. May mắn thay, chúng ta có một nguồn lực quý giá để giúp giáo dân đang đau buồn tìm thấy hy vọng trong một trong những kho tàng mà đức tin của chúng ta mang lại – một cuộc tiễn đưa xứng đáng và trang nghiêm. Điều quan trọng là thúc đẩy mục vụ nghĩa trang (đất thánh) Công giáo trong các giáo phận của chúng ta như một phần trong sứ mệnh của Giáo Hội là gặp gỡ các gia đình theo những cách mới mẻ và sáng tạo.
Không có gì ngạc nhiên khi cách nhìn nhận của nền văn hóa chúng ta về các phong tục tang lễ và chôn cất đang thay đổi. Vì nhiều lý do liên quan đến mức độ đức tin và thực hành đức tin, tài chính hoặc sự tiện lợi, cùng nhiều lý do khác, các nghi lễ truyền thống như cầu lễ cho người đã khuất, Thánh lễ an táng trong nhà thờ và chôn cất trọn vẹn quan tài đang trở nên ít phổ biến hơn so với các hình thức tang lễ khác.
Nhiều gia đình có thiện chí, ít hoặc không được học biết giáo lý liên quan đến giáo huấn của Giáo hội về giá trị của Thánh lễ an táng và việc chôn cất đúng cách tại nghĩa trang hoặc mộ phần, đã chọn hỏa táng trực tiếp, thường không có nghi lễ kính viếng hay nghi thức tại nhà thờ giáo xứ. Nhiều người chọn giữ bình đựng tro cốt tại nhà, dù chỉ là tạm thời. Mặc dù điều này chắc chắn đáng tiếc và có thể đảo ngược nhờ việc loan báo Tin mừng và giáo dục các tín hữu, nhưng chúng ta, những linh mục, nên làm phần việc của mình, khuyến khích giáo dân khôi phục và duy trì các giá trị Kitô giáo để tôn vinh người đã qua đời theo tinh thần của Giáo hội.
Cơ hội để giảng dạy
Tang lễ có thể là dịp duy nhất trong năm mà một người không đi nhà thờ được gặp linh mục. Những cuộc gặp gỡ ngắn ngủi này mang đến một cơ hội vàng để loan báo Tin mừng cho các gia đình vào thời điểm mục vụ rất nhạy cảm trong cuộc đời họ. Nghi thức An táng Công giáo dự trù một bài giảng ngắn gọn được cử hành bên phần mộ hoặc bất cứ nơi nào diễn ra nghi lễ an táng. Tại sao không dành vài phút để chia sẻ lý do chúng ta có mặt ở đó?
Chúng ta thành kính chôn cất thi hài hoặc tro cốt của những người thân yêu vì hai lý do quan trọng. Thứ nhất, vì chúng ta tin vào sự phục sinh của thân xác và biết rằng mặc dù linh hồn người quá cố đã ở trước mặt Thiên Chúa, nhưng thân xác của họ sẽ được an nghỉ cho đến ngày sau hết. Thứ hai, vì chúng ta được khuyến khích tưởng nhớ và kính viếng phần mộ của những người thân yêu, đặc biệt là vào các ngày nghỉ, ngày kỷ niệm hoặc ngày lễ, bởi vì chúng ta cần một lời nhắc nhở nhẹ nhàng về sự hữu hạn của chính mình.
Tang lễ cho chúng ta một khoảnh khắc để dừng lại và suy ngẫm về sự thật rằng dù cuộc đời chúng ta dài hay ngắn, nơi những người thân yêu của chúng ta đã ra đi, chúng ta chắc chắn cũng sẽ đi theo họ. Cách tốt nhất để chuẩn bị cho ngày đó là sống một cuộc đời đạo đức và thánh thiện, với hy vọng rằng chúng ta sẽ gặp lại họ và tận hưởng tình bạn của họ trong Chúa Kitô, hiệp nhất trọn vẹn trong Người, cả thể xác lẫn linh hồn. Đau buồn là điều hoàn toàn tự nhiên, nhưng niềm hy vọng mà các linh mục có thể mang lại thực sự dẫn dắt các linh hồn đến với những điều siêu nhiên.
Là một linh mục làm công tác mục vụ nghĩa trang toàn thời gian trong nhiều năm, tôi khuyến khích quý vị truy cập trang web CatholicBurialTraditions.org, một trang web được phát triển với sự tài trợ của Hội đồng Giám mục Công giáo Hoa Kỳ và được duy trì bởi Hội đồng Nghĩa trang Công giáo. Trang web dễ sử dụng này cung cấp tài liệu giáo dục miễn phí cho các giáo xứ, bao gồm các bài giảng mẫu cho Thánh lễ an táng, chương trình giảng dạy đầy đủ cho các trường học để dạy trẻ em về tang lễ và an táng Công giáo, và các nguồn lực cho các nhóm chịu tang chế và các chương trình Khai tâm Kitô giáo dành cho người lớn.
Chuẩn bị cho cái chết
Chúng ta biết rằng cầu nguyện cho linh hồn của những tín hữu đã qua đời là điều tốt. Các linh mục Công giáo nên dành thời gian, đặc biệt là trong tháng này, để rao giảng về tầm quan trọng của việc suy ngẫm về cái chết và những mong muốn cho tang lễ của chính mình. Người Công giáo trông cậy vào chúng ta để dạy họ cách chuẩn bị cho hành trình khi chúng ta rời khỏi thế giới này mà bước vào thế giới bên kia. Chúng ta nên khuyến khích các tín hữu suy nghĩ về cách họ muốn được tưởng nhớ, ngay cả khi điều đó có nghĩa là giúp họ lập một hồ sơ để lưu giữ tại văn phòng giáo xứ, sẵn sàng cho ngày định mệnh đó.
Những giáo dân trung thành nhất của chúng ta tin vào các bí tích và những gì Giáo hội ban tặng thông qua đời sống thiêng liêng. Trong một thế giới lý tưởng, mọi người trong nền văn hóa của chúng ta sẽ tin như chúng ta. Tuy nhiên, thường thì ngay cả những người thân yêu cũng không coi trọng những gì chúng ta coi trọng. Chúng ta được kêu gọi truyền bá tầm quan trọng của việc chăm sóc vào lúc cuối đời và các kế hoạch sau khi qua đời, điều này thường giúp giảm bớt gánh nặng cho những người mà chúng ta để lại khi họ phải đối mặt với nỗi đau mất mát. Thành thật về những dự tính có thể là điều đáng nói nhất trong cuộc đời.
Khi cha tôi đột ngột qua đời vì một cơn đau tim ở tuổi 53, gia đình chúng tôi đã bị sốc và hoàn toàn bất ngờ. Ông ấy mong muốn điều gì? Chúng tôi nên chôn cất ông ấy ở đâu? Chi phí sẽ là bao nhiêu? Quá nhiều thứ phải xử lý trong thời gian ngắn ngủi. May mắn thay, chúng tôi đã cùng nhau vượt qua và cuối cùng đã tìm thấy sự bình yên.
Bốn năm sau, mẹ tôi được chẩn đoán mắc bệnh ung thư. Trong suốt một năm rưỡi điều trị, chúng tôi cầu nguyện cho những điều tốt đẹp nhất trong khi mẹ tôi chuẩn bị cho điều tồi tệ nhất. Nhớ lại những hoang mang xung quanh cái chết của cha và không thực sự có thời gian để đau buồn, mẹ tôi đã chuẩn bị mọi chi tiết cho tang lễ và sự an táng của mình, từ chiếc váy bà muốn mặc khi được chôn cất đến nhạc dùng trong Thánh lễ. Điều đó thật nhẹ nhõm cho chúng tôi; chúng tôi biết rằng mẹ tôi đang được tưởng nhớ chính xác theo cách bà mong muốn.
Rõ ràng, không có hai gia đình nào giống hệt nhau, và có rất nhiều cách chúng ta tiếp cận thực tế về cái chết và sự mất mát của người mình yêu thương. Đó là lý do tại sao chúng ta phải chuẩn bị và sẵn sàng giúp bắt đầu cuộc chuyện trò. Chúng ta cần tạo cơ hội để các tín hữu khám phá ra các lựa chọn và nguồn lực, đồng thời giải đáp mọi thắc mắc của họ về nghi thức tang lễ Công giáo, giáo huấn của Giáo hội về sự tôn kính thi hài hoặc tro cốt, và tầm quan trọng của việc chôn cất trong phần mộ hoặc đặt chúng một cách thành kính trong hốc tường hoặc hầm mộ.
Vẻ đẹp của luyện ngục
Dĩ nhiên, tháng 11 bắt đầu với Lễ Các Thánh, tôn vinh những kiệt tác của Thiên Chúa là các Thánh, những Kitô hữu đã đạt đến sự trưởng thành về mặt thiêng liêng và được lên thiên đàng. Phần còn lại của tháng tưởng niệm, được dành riêng cho linh hồn các tín hữu đã qua đời, cũng đẹp đẽ, ý nghĩa và an ủi không kém. Nó nhắc nhở chúng ta về sự gắn bó mật thiết của chúng ta với những người thân yêu.
Thói quen cầu nguyện cho người đã qua đời dựa trên giáo lý Công giáo về luyện ngục, “bệnh viện thiêng liêng” của Thiên Chúa, nơi Người chữa lành những vết thương do tội lỗi gây ra. Cũng như chúng ta tin chắc vào thiên đàng hay hỏa ngục, Giáo hội, với lòng nhân từ yêu thương, đã liên tục dạy rằng có một “trạng thái trung gian” của các linh hồn, những người chịu đau khổ tạm thời vì tội lỗi mà họ còn vướng mắc khi ở trần gian, những linh hồn đã an nghỉ trong tình bạn với Chúa Kitô nhưng chưa đạt đến niềm vui trọn vẹn trên thiên đàng. Niềm tin của chúng ta vào luyện ngục không phải để làm chúng ta sợ hãi, mà là để mang lại cho chúng ta sự bình an và hy vọng về ơn cứu độ của chính mình và sự thánh hóa của những người chúng ta yêu thương.
Chúng ta cầu nguyện cho người đã qua đời chính xác vì chúng ta tin rằng bằng sự sám hối, bằng những hy sinh, bằng những ý chỉ cầu nguyện của mình, chúng ta có thể xoa dịu nỗi đau của những linh hồn đang đau khổ trong luyện ngục. Điều tuyệt vời là những linh hồn đáng thương này cũng có thể cầu bầu cho chúng ta. Giáo lý về luyện ngục tạo ra một mối dây tương trợ giữa những người mà cái chết đã chia lìa họ. Trong khi cái chết đã tách họ ra khỏi cuộc sống tự nhiên của chúng ta, thì bằng cách cầu nguyện cho họ, chúng ta giữ cho ký ức về họ sống mãi trong tâm trí và trái tim, và thúc đẩy họ được hoàn toàn bước vào cõi phúc.
Giáo hội không chỉ mời gọi chúng ta cầu nguyện cho người đã khuất, mà còn cho chính chúng ta nữa. Việc nhớ lại ý nghĩa của cái chết trong Kitô giáo giúp chúng ta trả lời câu hỏi khó khăn nhất của cuộc sống: Tại sao Thiên Chúa lại cho phép quá nhiều đau khổ? Chúa Kitô đã mặc khải những gì tương lai nắm giữ: cái chết, sự phán xét và thiên đàng hoặc hỏa ngục. Kết quả là, chúng ta có thể trả lời câu hỏi đó bằng ba từ: chờ và xem.
Cuộc sống trên trần gian không phải là toàn bộ câu chuyện; thực ra, nó chỉ là phần mở đầu. Qua tội lỗi, sự dữ và đau khổ đã xâm nhập vào thế gian này. Nhưng sự khôn ngoan và quyền năng của Thiên Chúa đang thực hiện phần kết, khi công lý và lòng thương xót sẽ chiến thắng. Khi đó sẽ không còn đau yếu hay bệnh tật; không còn đau khổ, cái chết và sự chôn cất; chắc chắn không còn nỗi mất mát đau thương. Đối với những ai làm theo ý muốn của Người, chỉ có thể có bình an và niềm vui, được hiệp nhất trong chính Thiên Chúa, Đấng sẽ lau khô mọi giọt lệ trên đôi mắt chúng ta.
Tác giả: Lm. Michael Barone
Lm. Phil. M. Nguyễn Hoàng Nguyên chuyển ngữ từ The Priest (15/10/2025)