Các giám mục được chọn như thế nào?

17 tòa giám mục Pháp sẽ được đổi mới trong năm nay. Xem lại thủ tục đề cử độc đáo, đặc biệt với con dấu niêm phong bí mật.

Ngày 16 tháng 9 năm 2018: Đức Giám mục Matthieu Rougé đặt tay lên các giám mục hiện diện – Corinne SIMON / CIRIC

Các giáo phận tuyệt vọng đi tìm giám mục. Giáo phận Avignon, Séez, Ajaccio… Pháp hiện còn trống 9 ghế giám mục. Ít nhất phải tìm thêm 8 giám mục khác, vì từ đây đến cuối năm 2021, các giám mục này sẽ đến tuổi hưu 75 của Giáo hội. Ai sẽ thay thế họ? Các giám mục sẽ được chọn theo tiêu chuẩn nào của giáo luật, chính trị hay “nhạy cảm?”

Theo những tiêu chuẩn nào thì một linh mục có thể được đề cử vào chức vụ giám mục?

Ngoài “đức tin kiên cố, đạo đức tốt, tâm hồn nhiệt thành”, ứng viên phải ít nhất 35 tuổi, đã làm linh mục ít nhất 5 năm, có tiếng tốt và có bằng thần học, Thánh Kinh hay giáo luật, theo như điều kiện của bộ luật của giáo luật (378 1). Dù chúng ta nói đến “ứng viên” nhưng không có nghĩa các linh mục được mời nộp đơn. Đức Giám mục Bruno Gonçalves, giảng viên tại Khoa Giáo luật Paris, giải thích: “Cứ ba năm một lần, các giáo tỉnh lập một thỏa thuận chung và một cách bí mật danh sách các linh mục mà họ cho là phù hợp với chức vụ giám mục. Danh sách này được trao cho Sứ thần Tòa thánh. Mỗi giám mục cũng có thể trực tiếp nói với sứ thần tên của các linh mục mà ngài cho là phù hợp với chức vụ này.” Sau đó sứ thần điều tra thêm về những người được gợi ý để xác minh khả năng thực thi chức vụ này. Các thành viên hàng giáo phẩm cũng như giáo dân cũng được kín đáo hỏi. Sứ thần cũng nghiên cứu các nhu cầu cụ thể của từng giáo phận để đảm bảo sự thích ứng của từng ứng viên cho từng giáo phận. Đức Giám mục Gonçalves cho biết: “Chẳng hạn chúng tôi sẽ không đề cử một người không biết gì về vùng nông thôn đến các giáo phận Mende, Tulle hay Verdun.” Vào cuối cuộc điều tra, chúng tôi chọn ba người và làm một danh sách, la terna, để gởi đến Bộ Giám mục ở Rôma, nơi đây sẽ nghiên cứu hồ sơ và trình lên giáo hoàng. Giáo hoàng thường chỉ định linh mục đứng đầu danh sách, nhưng ngài có toàn quyền để bác bỏ cả ứng viên và chọn một người khác. Đức Giám mục Gonçalves giải thích: “Các giám mục có thể được Giáo hoàng bổ nhiệm, intuitu personae, nhưng điều này rất hiếm. Việc bổ nhiệm cố hồng y Lustiger được xem là lựa chọn cá nhân của Đức Gioan-Phaolô II.”

Vai trò của chính phủ trong việc bổ nhiệm giám mục

Quyết định của giáo hoàng sau đó được thông báo cho Sứ thần Tòa thánh, sứ thần thông báo cho đương sự biết. Nhưng trước hết, và đây là một đặc thù của nước Pháp, sứ thần phải thông báo cho Quốc gia, vì Quốc gia có quyền xem xét việc bổ nhiệm giám mục. Linh mục Arnaud du Cheyron, tác giả một luận án về chủ đề này, giải thích: “Sứ thần thông báo cho Phú Thủ tướng đề xuất này và Phủ báo cho Bộ Nội vụ, cơ quan điều tra ứng viên. Điều này nhằm xác định liệu việc bổ nhiệm này có thể là đối tượng gây rối trật tự công cộng hay không.” Thủ tục tiến hành lên đến Tổng thống nước Cộng hòa, người sẽ đưa ra thông báo, nhưng Vatican vẫn là cơ quan có quyết định cuối cùng. Chính phủ có bao giờ phản đối việc bổ nhiệm giám mục không? Năm 2013, có tin đồn cho rằng ông Manuel Valls, lúc đó là Bộ trưởng Bộ Nội vụ, phản đối việc bổ nhiệm Đức ông Jean-Pierre Batut đến giáo phận Metz, vì quan điểm cứng rắn ủng hộ phong trào Biểu tình cho tất cả (La Manif pour tous) của ngài.  Linh mục Cheyron nói: “Đây là một vấn đề đối với chính phủ, nhưng không có phản hồi chính thức nào được đưa ra. Như vậy phải cẩn thận với những chuyện này. Nói chung, gần như có một thỏa thuận được dàn xếp trong êm đẹp giữa Tòa khâm sứ và chính phủ Pháp để không đi đến việc chính thức từ chối.”

Sự nhạy cảm về tôn giáo của ứng viên cho chức giám mục không phải là ưu thế

Trong trường hợp có ý kiến thuận và ứng viên chấp nhận việc mình được đề cử, Tòa Thánh sẽ ra thông báo. Nhưng cũng có thể xảy ra trường hợp ứng viên từ chối. Không phải mọi linh mục đều muốn làm giám mục. Một linh mục xin được ẩn danh cho biết: “Bạn người gốc miền Tây nước Pháp, Giáo hội gởi bạn đến miền Đông, nơi bạn không có bạn bè gia đình. Bạn phải bắt đầu một cuộc sống mới. Một số không đủ can đảm làm như vậy, đặc biệt khi bạn đứng đầu một tòa giám mục, bạn có thể gánh trách nhiệm của những người tiền nhiệm. Ngày nay, chấp nhận làm giám mục là một hành vi nhân đôi của đức tin.”

Không thể biết có bao nhiêu linh mục từ chối chức giám mục, các điều tra sơ khởi trong các việc bổ nhiệm này thuộc về bí mật giáo hoàng. Báo La Croix tháng 12 năm 2019 đăng, hồng y Marc Ouellet, bộ trưởng Bộ Giám mục cho biết, trên thế giới, có khoảng ba trên mười linh mục từ chối.  Cũng theo hồng y Ouellet, tỷ lệ này tăng gấp ba trong một thập niên.

Vấn đề nhạy cảm tôn giáo của ứng viên vẫn tạo mối quan tâm vượt phạm vi của giáo dân liên hệ.  Chúng ta còn nhớ các phản ứng mạnh mẽ khi thông báo việc bổ nhiệm giám mục Olivier de Germay ở giáo phận Lyon, người bị cho là cực kỳ bảo thủ. Theo báo Liberation, một bản kiến nghị đã được trình lên Đức Phanxicô xin ngài bổ nhiệm các giám mục “cởi mở hơn.” Mặt khác, một số người cũng ngạc nhiên trước “khuynh hướng Bênêđictô” của các giám mục Pháp do Đức Phanxicô bổ nhiệm kể từ khi ngài được bầu năm 2013. Một ảnh hưởng của cựu sứ thần Luigi Ventura, có tiếng là bảo thủ chăng? Theo linh mục Gonçalves, những vấn đề nhạy cảm này không phải là ưu tiên hàng đầu trong việc bổ nhiệm: “Nếu các giám mục cổ điển hơn trước thì họ được chọn trong số hàng giáo sĩ hiện nay. Tôi nghĩ tiêu chuẩn chính là khả năng của ứng viên để thực hiện ba chức năng, giảng dạy, thánh hóa và quản trị mà giáo phận cần. Mô hình giáo phận cũng bao gồm với một số thực tế nào đó. Chẳng hạn để là Tổng Giám mục giáo phận Paris hay Lyon chắc chắn đòi hỏi ứng viên phải biết cách đối phó với giới truyền thông. Khi bạn là Tổng Giám mục giáo phận Strasbourg thì bạn phải quản lý tính cách hòa hợp của giáo phận. Trên tất cả, thái độ đúng đắn là phi chính trị hóa vấn đề này. Các giám mục thường được chờ ở điểm ngoặt. Chúng ta phải dành cho các giám mục sự chào đón nồng nhiệt, tạo điều kiện để các giám mục thực hiện nhiệm vụ. Đó là người kế vị các Thánh Tông đồ được  ban cho chúng ta! Chúng ta phải chào đón giám mục như Giáo hội chào đón một giáo hoàng la-mã mới”.

Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch

(phanxico.vn 18.04.2021/ famillechretienne.fr, Elisabeth Caillemer, 2021-02-18)